Jo Claes ken je waarschijnlijk wel als de auteur van de misdaadromans over de Leuvense politie-inspecteur Thomas Berg. De auteur heeft echter geen alledaags parcours gevolgd in zijn schrijverscarrière. Hij begon in 1985 al met prozawerken, vaak met magische en fantastische elementen. In 2002 stopte hij met fictie en schreef tot 2008 een aantal non-fictieboeken over mythologie, hagiografie en iconografie. Sindsdien schakelde hij opnieuw over op fictie en begon hij aan zijn eerste van tot nu toe negen misdaadromans.
Al van jongs af aan wist Jo Claes dat hij wilde schrijven. “Toen ik eenmaal begon te schrijven, ging het beter dan verwacht. Ik won meteen de Vlaamse Debuutprijs (voor zijn eerste verhalenbundel ‘De stenen toren’ uit 1986, nvdr). Maar na acht romans was het op, ik had niets meer te zeggen.” Daarom schakelde hij toen over op non-fictie. Hij stapte met het idee voor zijn eerste non-fictieboek naar de uitgever die het voorstel met erg veel enthousiasme onthaalde. Resultaat: een stevige reputatie op gebied van mythologie (verhalen die waarden van een bepaalde cultuur weergeven), hagiografie (biografieën van heiligen) en iconografie (studie van beeldende kunst). Daarnaast is Claes ook een kenner van apocriefe literatuur (verhalen die niet in de canon van de Bijbel zijn opgenomen), religieuze kunst en de Romeinse mythes en sagen. Acht jaar later keerde hij toch weer terug naar fictie, zijn eerste liefde. “Schrijven is als een microbe: eens je begint, laat het je niet meer los!”
Het succes van Thomas Berg
Jo Claes is een pietje-precies wanneer het erop aankomt om zijn boeken in genres in te delen. Zijn eerste acht romans zijn geen fantasy, maar wel romans met af en toe een vleugje magisch realisme. Zijn Thomas Berg-boeken zijn ook geen literaire thrillers: “Die staan vol met effecten, achtervolgingen en zijn bloederiger. Dat is niet wat ik schrijf. Ik schrijf misdaadromans: een roman volgens de regels van de kunst, waar een misdaad in gebeurt.” En hoewel ze duidelijk gaan over de politie-inspecteur Thomas Berg, wil hij ze ook niet omschrijven als een detectiveroman. “Detectiveromans zijn whodunits waarin alles draait rond de detective, vanuit wiens gezichtspunt het verhaal ook beleefd wordt. ‘Tot de dood ons scheidt’, ‘Voor wie de klok slaat’ en het nieuwe Thomas Berg-boek dat in maart 2017 uitkomt, zijn allemaal geschreven vanuit verschillende standpunten.”
Jarenlang heeft Claes gezegd dat hij een dozijn boeken zou schrijven over Thomas Berg. Eerder dit jaar, in maart 2016, verscheen zijn negende boek uit de reeks, ‘Voor wie de klok slaat’. Het tiende Thomas Berg-boek zal uitkomen in maart 2017 en gaat over de nasleep van de Eerste Wereldoorlog. Uitzonderlijk publiceert hij later dat jaar nog een boek. Het elfde boek uit de Thomas Berg-reeks staat immers al gepland voor september 2017. Het geplande dozijn komt er dus heel snel aan, maar geen nood want “ik ga nog niet stoppen met Thomas Berg.” Claes is nu ook opnieuw begonnen aan een gewone roman die in 2018 zal uitkomen. “Ik heb de smaak weer te pakken” verklaart hij.
Misdaad in Leuven
De misdaadromans over politie-inspecteur Thomas Berg spelen zich allemaal af in Leuven en daar heeft de auteur verschillende redenen voor. De meest gekende is een weddenschap en dat was ook een deel van zijn beslissing, bevestigt de auteur. “Mijn dochters hadden met mij gewed om een boek te situeren in Leuven.” En zo geschiedde. Maar dat is zeker niet de enige reden, hoewel het makkelijker was geweest als zijn verhalen zich zouden afspelen in een grootstad. Tijdens de research voor zijn allereerste Thomas Berg-boek stapte hij naar de Leuvense politie. “Ik vroeg de politiechef hoeveel moorden er per jaar gebeuren in zijn stad. Hij antwoordde dat het er zelfs niet één per jaar was.” Leuven was dus geen voor de hand liggende keuze voor een misdaadroman. Maar Jo Claes voelde wel wat voor de uitdaging.
Hij verwijst naar Bologna, de oudste universiteitsstad ter wereld, waar ze er erg trots op zijn hoe vlot alles verloopt tussen de bewoners en de studenten in de stad. Maar, benadrukt Claes, “in Leuven tipt de balans nog meer richting de studenten want een op twee inwoners zijn studenten. Geen enkele andere stad ter wereld ondergaat zo een grote metamorfose begin september als Leuven.” De provinciestad met de oudste universiteit ten noorden van Parijs heeft al heel wat meegemaakt. In zijn roman ‘Tot de dood ons scheidt’ beschrijft hij zo bijvoorbeeld wat er in Leuven gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog. “Leuven is geen achtergrond maar wel een deel van het verhaal,” verduidelijkt Claes. “De stad speelt een belangrijke rol in het verhaal.” Dat verklaart meteen waarom er altijd een foto van een Leuvens monument op de cover van zijn boeken staat. Dit beeld heeft altijd een directe link met het verhaal.
Geboren als schrijver
Vanaf zijn twaalfde wist de Leuvense auteur dat hij wou gaan schrijven. Hij omschrijft dit graag met een citaat van zijn voorbeeld, Walter van den Broeck: “Mijn leeswoede ging gepaard met beginnende schrijfwoede.” Tijdens zijn schooltijd werd het hem al duidelijk dat hij schrijver zou worden, onder andere ook doordat hij regelmatig opmerkingen kreeg dat hij beter schreef dan de rest van de klas. Volgens Claes heb je geen specifieke achtergrond nodig om te gaan schrijven, want “je wordt geen schrijver, maar je wordt zo geboren.” Toen het tijd was om naar de universiteit te gaan, besloot hij om Germaanse filologie te gaan studeren omdat hij graag toch meer wou weten over literatuur, schrijvers en schrijven.
“Ik heb nooit geambieerd om fulltime schrijver te worden. Schrijven is eenzaam, rond je eigen navel draaien. Toen ik afstudeerde, ben ik in het onderwijs getuimeld en die twee jobs zijn goed te combineren.” 20u per week werken en drie maanden vakantie bieden hem voldoende tijd om te schrijven. Hij heeft het zo geregeld dat hij ’s ochtends kan schrijven omdat hij dan het meeste inspiratie heeft, in tegenstelling tot de meeste auteurs die ’s avonds schrijven. Over het algemeen houdt Claes zijn twee werelden het liefst gescheiden. “Mijn leerlingen weten in het begin meestal niet dat ik schrijf, hoewel je zoiets niet geheim kan houden.” Slechte reacties heeft hij nog nooit gekregen van zijn leerlingen. Vaak komt hij er pas achter dat ze zijn boeken graag lezen wanneer hij hen geen les meer geeft.
Eén boek per jaar
Jo Claes schrijft gemiddeld één boek per jaar, hoewel hij volgend jaar uitzonderlijk twee boeken zal publiceren. “Ik heb vroeger the hard way ondervonden dat je jezelf vast schrijft als je alles uitdenkt in het begin. Nu begin ik met een synopsis, een scenario van ongeveer 30 bladzijden waarbij niet alles vastligt.” Hij begint met het motief en zoekt een antwoord op de vragen wie, wat en waar. “Maar ik weet niet hoe Thomas Berg alles gaat oplossen, enkel in grote lijnen.” Dat begin is het moeilijkste, zegt de auteur, want “ik heb natuurlijk ook wel ingewikkelde plots.” Misdaadromans bestaan uit duizenden puzzelstukken die allemaal juist in elkaar moeten passen, vertelt hij verder. Hij is twee maanden bezig met research en tien maanden met schrijven. Daarna geeft hij zijn boek over aan een groep proeflezers, want “als je met je neus tegen de spiegel staat, zie je je eigen gezicht niet meer.” Hij vraagt bijvoorbeeld altijd aan vrouwelijke lezers of hij zijn vrouwelijke personages goed heeft neergezet.
Die eerste twee maanden voor het bedenken van de plot en de intrige zijn voor Claes de minst aangename periode van het schrijven. “Ik moet dan mijn hersenen dwingen tot het komt. Ik schrijf heel erg graag, maar die plot is een brug waar je overheen moet.” Toch heeft hij al een indrukwekkend oeuvre van titels op zijn naam staan. “Waar ik mijn inspiratie haal? Dat is de eeuwige, onbeantwoorde vraag.” Inspiratie is volgens de auteur niet te sturen. Hij gelooft alvast niet in writer’s block of angst voor het witte blad. Daarnaast gelooft hij ook niet in een verhaal dat zomaar uit de lucht komt vallen. “Het gebeurt wel vaker dat iemand mij aanspreekt en zegt dat ze een fantastisch idee hebben voor een boek. Ik vraag hen dan naar hun idee, maar uiteindelijk blijkt het slechts een element van een verhaal te zijn en geen idee voor een heel boek.” Dit sterkt hem in zijn rotsvaste overtuiging van wat schrijven is: “één derde talent dat je cadeau krijgt, één derde kwaliteit dat je kan leren en één derde hard werk.”
Ontmoeting met de lezer
Zelf leest Jo Claes ook graag. Hij heeft steeds meer verplichtingen als schrijver waardoor hij minder uren werkt in het onderwijs. Toch tracht hij nog steeds tijd vrij te maken om te lezen. Maar om zijn hoofd leeg te houden, leest hij amper misdaadverhalen. “Behalve op vakantie, dan lees ik wel eens graag een misdaadroman, bijvoorbeeld van Jo Nesbø.” Hij is vroeger ook als lezer naar de Boekenbeurs geweest, maar daarvan herinnert hij zich voornamelijk de drukte. Dit was voor zijn debuut, maar hij was toen wel al kortverhalen aan het schrijven. “Daarna moest ik meteen opdraven als auteur na mijn debuutprijs.”
In 2016 is Jo Claes dus zeker niet aan zijn proefstuk toe op de Boekenbeurs, “ik vind het nog altijd heel leuk en interessant om lezers te ontmoeten. Daarvoor dient de Boekenbeurs ook. Het is even boeiend als vroeger om erachter te komen: wie zijn al die mensen die mijn boeken lezen?” Daarnaast is het ook een leuk weerzien met collega’s en de uitgevers. Hij heeft wel al gemerkt dat hij nu geen tijd meer heeft om op de Boekenbeurs rond te lopen, hij gaat linea recta naar zijn stand om te signeren. Dat weerhoudt hem er niet van om er nog steeds boeken te kopen. “Ik stuur mijn vrouw op pad met een boekenlijstje. Zij doet de aankopen, terwijl ik in de verkoop zit”, grapt hij. Een selectie uit de nieuwste boeken en ook een aantal non-fictiewerken komen zo in hun Boekenbeurstassen terecht, samen met een hoop cadeautjes voor eindejaar en Sinterklaas. “Ik geef vaak boeken cadeau, als schrijver en leraar Nederlands moet dat wel. De meeste cadeaus die ik geef, zijn boeken.” Zelf krijgt hij vaak ook boeken cadeau, hoewel dat niet altijd even succesvol is: “Soms zijn het slechte boeken, of boeken die ik net zelf gekocht heb of al langer in mijn bezit heb. Nu spelen ze tegenwoordig meestal op veilig en geven ze me boekenbons.”
Tijdens de 80e editie van de Boekenbeurs kan je tijdens vijf signeersessies bij Jo Claes terecht. Hier vind je meer informatie over de specifieke date, uren en locaties. (lok)
Foto’s: Jo Claes / Uitgeverij Houtekiet
