MARTA Hasselt, stimulans voor lokaal lekkers

De eerste MARTA Hasselt boerenmarkt in de oude ABX-loods aan het station van Hasselt ligt intussen alweer drie weken achter ons. Intussen is de volgende op 17 juni in volle voorbereiding. Op vraag van Stad Hasselt zocht vzw ONDERGROND lokale producenten die hun koopwaar via de korte keten aan de man willen brengen. “We zijn echt tevreden over het aantal bezoekers en de sfeer die hier hangt”, vertelt schepen van Leefmilieu Joost Venken tijdens het eerste MARTA-ontbijt.

Tegen de industriële achtergrond van de overdekte hangaar kon je genieten van het ontbijt, dat de chef van dienst van De Sladerij, samenstelde. Op het menu stond yoghurt van de Hollebeekhoeve uit Peer met huisgemaakte granola, honing van imkerij ‘The Happy Bees’ en gebakken bio-Boskoopappels van maatwerkbedrijf ‘De Wroeter’. Broodjes met boter van Kaasmakerij Catharinadal, confituur en twee soorten kaas van ‘Het Kaasbaronneke’. Verder een gekookt bio-ei van ‘De Wroeter’ en om af te sluiten een muffin met blauwe bessen van ‘Blueberry Fields’ met lokaal meel van ‘Kortweg Natuur’ uit Kortessem. Dit alles doorgespoeld met bio-appelsap van VOF ‘Den Boogerd’.
“Alle 60 ontbijten zijn uitverkocht”, aldus schepen Venken. Schepen Corthouts is tevens aangenaam verrast dat er zo vroeg op de ochtend al zoveel volk aanwezig is: “Je voelt hier nog de fierheid van het eigen product.”

De standhouders vertellen wat graag over hun creatie. Zo legt Liesbeth Van Gysegem van The Sunday Roast uit waarom ze begonnen is met haar ambachtelijk gebrande koffie: “Ik werk in de sociale sector maar daar is geen deftige bakje troost te vinden. Daarom besloot ik om een opleiding te volgen om mijn eigen koffie te branden en de vraag kwam steeds vaker om het op de markt te brengen.”

“We willen een platform zijn voor lokale boeren en ambachtslieden”, vertelt Ellen Pil van vzw ONDERGROND. “De eerste kennismaking met een potentieel publiek, maar ook voor nieuwe samenwerkingen. Zo ontstond er al het MARTA-brood, gemaakt met het pulp dat overbleef na het oliepersen van noten, en safraanjenever.” MARTA is niet je typische, wekelijkse markt. “In 2017 zullen er vier edities zijn”, vertelt Ellen. “Je vindt niet iedere keer dezelfde producten terug omdat we soms te maken hebben met seizoensproducten. Die verschuiving voel je dan wel.”

Vzw ONDERGROND werd opgericht door vier ondernemende vriendinnen uit het Antwerpse: Ellen Pil, Sophie van Haasen, Caroline Huyghe en Daphne Pascual. Zij houden van lekker eten en gezonde voeding. “In onze zoektocht naar lokaal, eerlijk en seizoensgebonden eten begonnen we een stadstuin”, legt Sophie uit. “Zo kwamen we in contact met kleine boeren, die zelf ook nog zoekende zijn. Daaruit ontstond de eerste boerenmarkt MARTA Antwerpen, die uitgroeide tot een maandelijks gebeuren. De eerste editie vond ook aan het station plaats: transport en handel zijn namelijk altijd al verbonden geweest. De allereerste markten vonden evenzeer plaats aan het station en dit past in ons plaatje om terug te gaan naar de oorsprong.”

Het MARTA-project won de Henry van de Velde Collective Award 2016 (categorie ‘samenwerkingen’) voor hun ‘closed circle collaborations’. De prijs wordt uitgereikt door Flanders DC, een aanspreekpunt voor ondernemen in de creatieve sector. MARTA probeert immers samenwerking tussen kramers te stimuleren, waardoor weer nieuwe producten ontstaan. Restproducten uit de voedingsketen krijgen daarbij ook een soms verrassende, nieuwe herwaardering als een soort sluitstuk van een cirkel. De directe band met verwerkers van lokale producten, zoals de chef van een eethuis of restaurant, én met de consument zijn twee andere, even belangrijke poten waarop de closed circle steunt.

“Op die manier wil MARTA niet alleen eerlijke prijzen voor de boeren en verwerkers via de korte ketenaanpak stimuleren, ze wil ook inzetten op het sluiten van cirkels met een ‘niets-gaat-verloren’ attitude”, licht Heleen Van Loon van Cultuurplatform Design de jurybeslissing toe. “Collective Award is een designprijs voor oplossingen die bijdragen tot de collaboratieve economie waarin kennis en middelen beter ingezet worden (samenwerken, delen, huren,…).”

Het dossier dat MARTA samenstelde voor de Henry van de Velde-wedstrijd toont een tiental zeer interessante cases van uiteenlopende samenwerkingen. Zo heeft MARTA bijvoorbeeld een Oostendse community fishery mee naar Antwerpen genomen waar een aparte visroker de visvangst van de dag ter plekke rookt onder eikenhoutschilfers vermengd met walnootresten van nog een derde deelnemer. Daardoor is de versgerookte vis langer houdbaar dan de supermarktvariant, terwijl ook minder bekende vissoorten aan bod komen en overbevissing vermeden wordt.

Toch gebiedt de eerlijkheid dat bij dit soort (kleinschalige) samenwerkingen enkele kanttekeningen geplaatst worden. Zo is de activiteit met lokale producten vaak een nevenberoep. Productie van grotere hoeveelheden en beperkte verkoopmogelijkheden zijn daarvan het gevolg. En als het dan toch een fulltime bezigheid is, dan moet de (kleine) producent wel nog kunnen overleven. Een hard voorbeeld hiervan is het recente faillissement van de Hasseltse stokerij Wissels die ook samenwerkte via MARTA. Onder andere de eerder genoemde saffraanjenever of gin op basis van restpulp van appels ontwikkelde deze stokerij via het platform. Maar ondanks alle unieke product knowhow, liefde voor het vak en creatieve samenwerking bleek er ook nog zoiets te zijn als een té grote investering in machines.

Soms kan er dus wel eens een schakel in de ketting verdwijnen. Maar met het wegvallen van de ene ontstaan weer andere mogelijkheden en samenwerkingen, dat is de positieve noot. Er is immers niet alleen een groeiende vraag naar lokale producten, ook meer mensen laten hun koudwatervrees achterwege en proberen als minibedrijfje ‘iets met lokale producten’ op te bouwen. Waardoor de kans op samenwerking tussen anderen weer toeneemt. “Natuurlijk is het jammer als er iemand wegvalt”, reageert Ellen Pil. “Soms zal misschien ook blijken dat bijvoorbeeld de ene leverancier toch beter is voor een bepaald product als een andere, maar dat is aan de ondernemers zelf. Wij doen moeite om mensen met elkaar in contact te brengen, maar daarna staan wij daar niet meer tussen. We zien intussen dat er toch diverse samenwerkingen goed blijven lopen.”

Joost Venken legt tijdens het ontbijt ook uit hoe hij MARTA leerde kennen. “Ik had via via over het project gehoord. Ik kwam ze daarnaast tegen op de LINDA-editie op het Food Film Festival van Genk in 2016. En zo is de bal aan het rollen gegaan.” Na de markten in Antwerpen maar ook in Genk en in Diest wisten de organisatoren van de MARTA-markten al wat prachtproducten Limburg rijk was. Boeren in een straal van 50 km rond Hasselt worden nu gevraagd om naar MARTA Hasselt te komen. Vindt MARTA Hasselt het product niet in Limburg, dan zal ze verder zoeken in Vlaanderen. Zo is de markt allereerst een platform om extra afzet te creëren voor de lokale boeren.

Heleen Van Loon heeft het MARTA-netwerk via dezelfde events zien groeien. “Via Genk en Diest hebben ze hun netwerk van Limburgse boeren en standhouders beginnen ontwikkelen. Van in het begin was er al direct veel enthousiasme van de standhouders en het publiek. Ik herkende meerdere standhouders in Hasselt, maar was ook blij nieuwe boeren te ontdekken. Ik vond het een geslaagde eerste editie op een ideale locatie die nog veel potentieel heeft. Ik hoop dat de markt nog zal groeien qua aanbod en dat er nog meer samenwerkingen tussen de boeren zullen ontstaan. Ook een bijzonder woord van lof voor de Limburgse MARTA Hasselt-organisatoren Noortje De la haye en Willem Kissembeek, die dat echt fantastisch gedaan hebben.”

“We krijgen eveneens de vraag vanuit Gent, Brugge en Oostende”, vult Ellen verder aan. “Maar daar komt het verzoek van de burgers, terwijl hier het stadsbestuur ons contacteerde en ons dus ook ondersteunt.” Waar ligt het verschil met Antwerpen? “Limburg is een interessante regio”, vertelt Sophie. “Je vindt hier dingen die we in Antwerpen niet hebben zoals wijn en champignons”. “Limburgers zitten zelf ook nog vaker met de handen in de grond”, vult Ellen aan. “Ofwel zijn ze zelf in de tuin bezig of ze herinneren het zich nog van vroeger. Ik heb het gevoel dat we hier op het juiste moment gekomen zijn.”

Naar goede gewoonte sloot de markt ’s avonds af met een overschottenbuffet waarbij opnieuw een veertigtal deelnemers aan de tafels van Yousra Riffi (restaurant Tajine) aanschoven. Zij kookte met overschotten van … euh… wel eigenlijk hadden de groenten van de Wroeter moeten komen, maar die mensen hadden alles mee naar huis genomen. Daarom moesten er last minute andere bio-overschotten verzameld worden. Niemand leed echter honger, het eten was voortreffelijk.

Gaat het nu bij een unieke reeks van vier markten blijven? Die vraag komt de dag zelf en ook nadien wel eens bovendrijven. “Stad Hasselt heeft in haar bestek gevraagd naar vier markten in de loop van 2017-2018”, reageert schepen Venken. “De gunning is nu toegekend aan vzw Ondergrond en is eventueel verlengbaar. Dat is zo opgenomen om de mogelijkheid niet uit te sluiten, maar is op dit moment niet gepland of budgettair voorzien.” Voor het geheel van de vier markten is 33.673 euro inclusief BTW in het stadsbudget ingeschreven.

Op 17 juni, 23 september en 21 oktober vinden de volgende drie Marta Hasselt boerenmarkten plaats op dezelfde locatie aan het station. (KR/DS)