Heeft er iemand toevallig nog een uitstap naar Londen gepland, de komende weken? Indien ja, trek dan zeker tijd uit voor de bijzonder interessante tentoonstelling ‘Use Hearing Protection: FAC 1 – 50 / 40’ die momenteel in de Chelsea Space in Londen loopt tot en met 26 oktober. Deze expo haalt de eerste vijftig catalogusnummers van het legendarische platenlabel Factory Records van onder het stof.
Factory Records is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van Joy Division, dat is intussen algemene kennis. Over de eerste drie jaren van het bestaan van dit label, van mei 1978 tot november 1981, blijven er echter heel wat dingen redelijk onbekend. Die-hard fans herkennen vanop kilometers afstand weliswaar de iconische hoezen van ‘Unknown Pleasures’, ‘Closer’, ‘Still’ en van de eerste releases van New Order. Die releases vallen allemaal binnen de eerste vijftig catalogusnummers van Factory.
Tegelijk bevat die lijst een hele resem artikelen die een beetje ‘anders’ overkomen, of zelfs onverwacht. Bij Factory kregen hele rare dingen namelijk een eigen catalogusnummer: denk dan aan posters, films, badges, kunstwerkjes of zelfs gewoon kantoorpapierwaren. En die maken deze expo net heel bijzonder.
De achtergrond waartegen Factory ontstond en de filosofie waarop het label gebaseerd was, worden dan weer geduid via originele stukken uit de privécollecties van de intussen overleden oprichters of van mensen die de hele beginperiode meemaakten. De geschiedenis van het label is in feite immers ook een uitloper van de kunst- en maatschappijkritische protestbeweging Situationist Internationale uit de jaren 1960.
Een detail wat die Situationist-beweging betreft: een Belg, Raoul Vaneigem, was één van de cruciale figuren in hun filosofie. Hij schreef namelijk het basispamflet van die beweging. En tijdens de gekende protesten in mei 1968 zag hij zijn slogans of uitspraken regelmatig op de Parijse straatmuren terug.
Tony Wilson, een gekend tv-presentator bij het Granada TV (nu deel van het grotere ITV, red.) liet zich onder andere door die beweging inspireren, evenveel als door de punkgolf die Engeland sinds 1976 en The Sex Pistols overspoelde. Hij gaf al een kans aan nieuwe of opkomende bands via zijn tv-programma, maar wilde nog actiever betrokken zijn bij de muziekscene rond Manchester. Daarom startte hij in het voorjaar van 1978 een muziekclub, ‘The Factory’, samen met zijn zakenpartner Alan Erasmus. De naam kwam trouwens van deze laatste. Hij had namelijk ergens een bord zien staan waarop stond ‘Factory closing’, en stelde gewoon voor om het dan maar als ‘Factory opening’ te beschouwen.
Een creatief team met onder andere producer Martin Hannett en designer Peter Saville vulde dat initiatief aan. Terwijl de rest van het land nog in een soort van middeleeuwen leefde qua hoesontwerpen voor muziekbands en elpees, singles of ander promomateriaal, kreeg Saville de vrije hand om met ongeziene ontwerpen Factory én Manchester op de muzikale kaart te zetten. FAC 1,
De eerste releases volgden vrij snel en vanaf ‘Unknown Pleasures’ (FAC 10), in 1979, schoot de bekendheid van het label als een pijl omhoog. Daarvoor was eigenlijk Rob Gretton verantwoordelijk, de manager van onder andere Joy Division. Hij had zijn kar namelijk ook al heel snel aan Factory gehaakt, want wat Wilson en Factory wilden bereiken, liep helemaal gelijk met wat Gretton voor ogen had: een erfenis achterlaten.
De samenwerking richtte zich dus op vier pijlers: muziek promoten, de stad Manchester muzikaal op de kaart zetten (alles draaide toen voornamelijk rond Londen en Liverpool, red.), onafhankelijk blijven ten opzichte van de grote major platenlabels, en tenslotte een eigen grafisch geven aan dat alles via de ontwerpen van Peter Saville.
Eén exporuimte vol originele stukken is veertig jaar later voor elke muziekliefhebber daarom meer dan voldoende om minstens een uur lang terug te stappen in een heel verrassend stukje Britse muziekgeschiedenis. De curatoren zijn er bovendien heel goed in geslaagd om verzamelaars te doen kwijlen.
Een paar voorbeelden: van één poster van een afgelast optreden van The Durutti Column in de Parijse Bataclan (FAC 26) bestaan slechts zeven exemplaren, maar hier hangt hij gewoon. Een exemplaar van ‘A Factory Sample’ (FAC 2) – de allereerste promo-release van het label met daarop vier bands -, afkomstig uit de persoonlijke collectie van Joy Division’s manager Rob Gretton? Check. De platenhoes van ‘The Return of the Durutti Column’ (FACT 14) uit 1979, gemaakt van schuurpapier? Check. ‘Menstrual Abacus aka The Factory Egg Timer’ (FAC 8), een werk van Linder Sterling, een jonge en heel actieve punkkunstenares uit de Manchesterscene van eind jaren 1970 dat op een servet getekend werd en bij slechts weinig mensen bekend is? Hier is het opnieuw gemaakt op een muur.
Dit jaar bestaat Factory Records 40 jaar. Daarom vonden curatoren Jon Savage (een persoonlijke vriend van de Factory-oprichters en bovendien ook de ontwerper van een aantal tentoongestelde affiches, red.) en Mat Bancroft (archivaris gespecialiseerd in laat 20e-eeuwse popcultuur, red.) het belangrijk om daar aandacht aan te besteden. “De vroege periode van Factory is eigenlijk nooit op een dergelijke manier onderzocht”, vertelt Mat Bancroft aan het eigen tijdschrift van de University of the Arts London (ual:). “Daarom wilden we focussen op deze vormingsjaren, als erkenning van het belang en de blijvende invloed van Factory. Voor zij die Factory nog niet of niet goed kenden, is dit een goede plek om te beginnen.”
“Veel van de Factory muziek is écht groot, het esthetische element dat Peter Saville vanaf de eerste poster inbrengt is helemaal sterk, en natuurlijk draait het niet enkel om elpees”, aldus nog Mat Bancroft. “Er zijn kunstprojecten, films, posters, badges en dingen die nooit gebeuren. Er is mysterie en intrige. Al die informatie naar boven halen en nieuwe informatie – die we zeker hebben – daaraan toevoegen, was bijzonder boeiend. Deze tentoonstelling toont stukken die zelfs mensen die al goed bekend zijn met het Factory-verhaal, nog nooit van dichtbij gezien hebben.”
Die laatste uitspraak klopt helemaal. En net daarom is deze expo een hele dikke aanrader. (ds)
PRAKTISCH:
De expo ‘Use Hearing Protection: FAC 1 – 50 / 40’ loopt nog tot en met 26 oktober in Chelsea Space, Chelsea College of Arts, John Islip Street, London SW1P 4JU.
Metrostation Pimlico op de Victoria Line ligt vlakbij. Dat metrostation is rechtstreeks bereikbaar vanuit King’s Cross & St Pancras, waar de Eurostar stopt en vertrekt. Of vraag anders gewoon de weg naar het Tate Britain museum, want dat ligt vlak langs het Chelsea College of Arts.
Meer info via www.chelseaspace.org .
Over Factory Records na 1981…
- Vanaf Fac 51 veranderde de grafische stijl ten opzichte van de eerste jaren. Curator Mat Bancroft ziet de beginperiode van de eerste 50 items als een ‘fase 1’ van Factory. “‘Movement’ is het debuutalbum van New Order, maar de geest van Joy Division is nog goed hoorbaar daarin. En het hoesontwerp van Peter Saville zet een andere toon die afwijkt van de voorgaande Factory-esthetiek”, legt hij uit in het interview met het campusblad ual:.
- In 1980 was Factory Benelux al opgericht. Onder andere Annik Honoré, de buitenechtelijke vriendin van zanger Ian Curtis van Joy Division, speelde hierin een hoofdrol. En ook jarenlange Pukkelpop-programmator en legendarische radiostem Luc Jansen was daarbij ooit betrokken, trouwens. Factory Benelux opereerde binnen het onafhankelijke label Les Disques du Crépuscule tussen 1980 en 1988. Factory trok daarnaast ook naar Amerika.
- In 1982 openden Factory en New Order samen een club, The Haçienda, in Manchester (FAC 51). Financieel bleek dat niet zo’n succesverhaal, want zowel de inkomgelden als de drankprijzen lagen er aan de lage kant. Bovendien bleek de originele hoes van ‘Blue Monday’ van New Order enorm duur qua productiekosten. Op elk verkocht exemplaar moest het label in feite geld opleggen, en niemand had daarnaast met het gigantische succes ervan gerekend. Zo ontstond er geleidelijk aan een financiële strop rond het bedrijf.
- In 1984 en kort nadien verlieten zowel Martin Hannett als Peter Saville het bedrijf. Saville bleef wel nog werken in opdracht van Factory. In die periode ontstond ook Factory Communications Ltd. met Tony Wilson, Alan Erasmus en Rob Gretton als centrale figuren.
- In 1990 verhuisde het label eindelijk naar een nieuw en volwaardig hoofdkwartier in het centrum van Manchester. Sinds de oprichting had de flat van Alan Erasmus gediend als centrale zetel van het bedrijf. FAC 251 was het catalogusnummer van dit nieuwe kantoor.
- In 1992 ging Factory Communications Ltd failliet door de langzaam gegroeide financiële put. Daar bovenop kwamen excessen van de twee belangrijkste bands van het label: de opnames van het vierde Happy Mondays-album op Barbados en het comeback-album ‘Republic’ van New Order gaven het bedrijf de doodsteek. Over de sluitingsperiode werd zelfs een dvd uitgebracht, ‘Black Monday: The last days of Fac 251, the Factory Records office’. Die behoort uiteraard niet tot de Factory catalogus…
- In 1997 sloot de originele Haçienda-club de deuren en het gebouw werd kort nadien volledig gesloopt. Het verhaal gaat dat Peter Hook van New Order zes basgitaren liet maken van het hout van de dansvloer van de club. In 2010 heropende Hook de club op dezelfde plaats en onder dezelfde naam, en die bestaat wel nog altijd.
Ter gelegenheid van de 25e verjaardag van de originele Haçienda, in 2007, bracht Adidas een speciale loopschoen uit die ontworpen werd door de Japanse modeontwerper Yohji Yamamoto en waarvan maar 250 paar bestaan. Op die schoendoos stond weliswaar een Factory-nummer (FAC 51-Y3), maar dat is geen officieel Factory-catalogusitem.
- In augustus 2007 overleed Tony Wilson aan de gevolgen van kanker. Zijn doodkist kreeg het voorlopig laatste officiële catalogusnummer FAC 501 – een perfecte afsluiter die veel Factory-fans absoluut konden appreciëren. Aan een eerdere herdenkingsplechtigheid voor Rob Gretton uit 2004 hangt dan weer een later catalogusnummer (FAC511), wat niet helemaal logisch lijkt. Dit is wel het laatste nummer op de tribute website www.factoryrecords.net die sinds 2010 echter niet meer werd geactualiseerd.
Twee extra tips voor wie deze tentoonstelling bezoekt:
- Vlak tegenover de ingang van de expo ligt een hele leuke koffiebar waar ze ook lekkere broodjes en soep serveren.
- Wie graag een supergoed, volledig Engels ontbijt met een hedendaags tintje wil, moet wel eerst even de andere kant uit vanaf St Pancras, richting Camden. Op nummer 82 in de Camden High Street (London, NW1 0LT) vind je Music & Beans (om in het muziekthema te blijven), en geloof ons vrij: you won’t regret this one! – met of zonder vlees, trouwens. Let er vooral op dat hun zelfgemaakte bonen in tomatensaus deel uitmaken van dat ontbijt…
