De befaamde audit rond belangenvermenging binnen het vorige stadsbestuur in Hasselt is klaar. Burgemeester Nadja Vananroye gaf deze namiddag toelichting hierover. In twee aparte zaken werd een “absoluut en onweerlegbaar vermoeden” vastgesteld. Daarnaast werden een aantal suggesties geformuleerd om de werking van de stadsdiensten te verbeteren.
Begin september verschenen in verschillende media artikels die belangenvermenging suggereerden binnen het kabinet van de Hasseltse burgemeester, meer bepaald tijdens de toekenning van een nieuwe opdracht rond communicatie. Daarbij kwamen zowel toenmalig burgemeester Hilde Claes als haar kabinetschef zwaar onder vuur.
Audit Vlaanderen besliste daarop een onafhankelijk onderzoek te starten. Deze dienst werd hiervoor namelijk opgericht in 2014 met als doel de aansturing, de opvolging, de controle van en het toezicht op de lokale besturen. Enkel indien er sprake is van ernstige vermoedens van mogelijke onregelmatigheden, begint men aan een forensische audit. Zoals in Hasselt dus, want uit een vooronderzoek van de dienst bleek “dat er meer aan de hand was”. Het onderzoek ging tot drie jaar terug in de tijd. “Zij hebben zich enkel gebaseerd op verhoren en mails die verband hielden met het specifieke onderzoek rond de toewijzing van het communicatiecontract, dus van de kabinetschef en de burgemeester. Dat was de directe aanleiding. Maar als er tijdens die verhoren andere feiten ter sprake kwamen, hebben ze die ook verder onderzocht en zijn ze ook teruggegaan in de tijd. Ze hebben niet op eigen initiatief andere diensten bekeken. Enkel als ze daarop gewezen werden, deden ze dat.”
Gisteren arriveerde het rapport op het stadhuis. Het nieuwe stadsbestuur kiest – geheel in de lijn van wat al sinds de start verkondigd wordt – om de juiste weg te bewandelen. “Ik heb er mij aan gehouden om eerst, voor deze persconferentie, te communiceren met de administratie zelf, met onze coalitiepartner en met de oppositie.” Pikant detail: Vananroye spreekt over ‘partner’, in het enkelvoud. Haar partij CD&V heeft nog altijd twee partners in de huidige meerderheid: Groen! en sp-a. De laatste is de partij van Hilde Claes. “Wij vonden het heel belangrijk om, alvorens dit helemaal publiek te maken via deze persconferentie, dat zij hierin gekend werden. Daarom werd het rapport intussen verzonden aan alle gemeenteraadsleden.” Tijdens de volgende gemeenteraadszitting, op 21 februari, zal het onderwerp op de openbare agenda komen.
Vaststellingen
De audit stelt twee zaken duidelijk vast, aldus Vananroye. “Een absoluut en onweerlegbaar vermoeden van belangenvermenging in twee dossiers. In het ene is de kabinetschef van de (vorige) burgemeester betrokken, in het andere gaat het over het diensthoofd van de dienst Externe Communicatie.”
“Het rapport vernoemt in het ene dossier enkel de kabinetschef. De burgemeester was op de hoogte, dat staat zwart op wit in de audit. Zij heeft toegegeven dat ze op de hoogte was en mee de beslissing heeft genomen om het dossier over te maken aan de aankoopdienst. In die zin is zij politiek verantwoordelijk, maar is het dus niet zo, in tegenstelling tot wat al geschreven is, dat zij gerechtelijk… Dat weten we nog niet, of ze gerechtelijk gaat vervolgd worden. Dat kan zijn van wel, dat kan zijn van niet. Audit Vlaanderen heeft dit rapport overgemaakt aan de Cel Corruptie van de Federale Politie. Het is dan aan hun om het over te maken aan het parket, en dan vervolgens aan het parket om te beslissen of zij dat onderzoeken of niet. Maar de burgemeester is politiek verantwoordelijk, en dus ook verantwoordelijk voor zijn of haar kabinet natuurlijk. Maar de belangenvermenging in het eerste dossier ging dus over de echtgenoot van de kabinetschef.”
Als gevolg van dit eerste dossier stapten zowel Hilde Claes als haar kabinetschef op in september 2016, waarna de burgemeesterssjerp van sp-a verhuisde naar CD&V. Over de verantwoordelijkheid van Hilde Claes vult Vananroye later nog het volgende aan: “Ik denk dat de audit een stukje bevestigt dat er zeker grond was om dat te doen (aftreden als burgemeester, nvdr). Maar over juridische gevolgen kan ik mij niet uitspreken.”
Over de term “onweerlegbaar vermoeden” geeft de kabinetschef van Vananroye dan weer meer duidelijkheid. “Die term staat zo in de wet, daarom wordt die zo gebruikt. Er wordt een relatie gelegd tussen de stad en een leverancier. Degene die betrokken is aan de ene kant werkt voor de stad. Degene die aan de andere kant, bij de leverancier, betrokken is, is gehuwd (met de eerste betrokkene). Op basis daarvan heet dat in de wet een onweerlegbaar vermoeden. Dat hoeft zelfs niet aangetoond te worden.”
Tweede dossier
“De tweede zaak die naar boven is gekomen, gaat inderdaad over ons diensthoofd. Ook daar gaat het over de toewijzing van een opdracht aan iemand met een familieband.” Later in de persconferentie verduidelijkt Vananroye dat het hier gaat “over een zaak van lang geleden” en “een contract dat intussen al lang is uitgevoerd.” Ze voegt eraan toe dat deze betrokkene nog altijd op haar plaats zit. “Ik ga mij uitgebreid bevragen en zien welk advies ik krijg over hoe ik daarmee moet omgaan”, licht Vananroye deze zaak toe. “Het gaat inderdaad over een personeelslid dat genoemd wordt. Ook dit dossier is overgemaakt aan de politie, dus we moeten afwachten wat daarvan komt. Intussen moeten wij ons wel bevragen wat we moeten doen. Het gaat over iemand met een vaste benoeming, het dossier is overgemaakt, wat nog niet wil zeggen dat het gaat onderzocht worden of dat er iets van komt. Maar omdat het een vast benoemd personeelslid is, vermoed ik dat we wel een tuchtonderzoek gaan moeten doen. Ik kan nu echter niet zeggen wat daar de uitspraak van gaat zijn. Maar dat gaat nogmaals over een ander dossier.”
Aanbevelingen
“Uit de audit blijkt dat er een duidelijk spanningsveld is vastgesteld tussen het kabinet van de toenmalige burgemeester en de administratie”, gaat Vananroye verder. “Uit alle verhoren en mails wordt als conclusie getrokken dat de administratie van verschillende diensten zich wel degelijk onder druk gezet voelde, en dat zij daardoor acties ondernamen, handelingen misschien, omdat er ernstige druk op hen werd uitgeoefend vanuit het kabinet. Dat is toch wel een belangrijke vaststelling, denk ik. Wat zorgde voor … (tegen haar kabinetschef: “Het staat er letterlijk zo in, denk ik, dus corrigeer mij” -“Ja”) … dysfunctioneren eigenlijk of dat dit de reguliere werking toch wel verstoorde. Dat zij hun werk niet meer naar behoren konden doen.”
Daarom licht ze de aanbevelingen in de audit uitgebreid toe, met andere woorden op welke manier de stadsdiensten hun lessen moeten trekken – of in sommige gevallen al getrokken hebben – uit beide dossiers. “Het rapport doet geen uitspraak over ‘fouten’, maar noemt het eerder ‘onzorgvuldigheden’ “, verduidelijkt Vananroye. Bijkomende opleiding en vorming van het personeel, zo’n 1500 mensen ongeveer, springen in haar toelichting in het oog.
Zowel op het vlak van integriteit als inzake aankopen door stadsdiensten zal dit gebeuren. Voortaan zal aan een personeelslid gevraagd worden “om zichzelf te wraken”. Concreet betekent dit dat een medewerker van een stadsdienst zelf moet melden wanneer bij een aangeschreven leverancier een familielid of partner werkt en zich daarna terugtrekken uit de procedure.
Nieuwe personeelsleden krijgen voortaan bij hun eedaflegging een warme ontvangst in groep en een uitgebreidere briefing over integriteit en werken voor een stadsbestuur. “Ik heb gevraagd om dit voortaan iets ernstiger op te pakken”, licht Vananroye haar initiatief toe dat ze in feite al enkele weken geleden genomen heeft, dus voor de bekendmaking van het huidige rapport. De burgemeester benadrukt dat ze op voorhand niets wist over deze resultaten, maar dat dergelijke initiatieven het gevolg zijn van wat ze tijdens haar eerste maanden in functie zelf al had vastgesteld.
Voor overheidsopdrachten raadt de audit aan om mededinging te organiseren. “Iedereen moet de kans krijgen om in te dienen”, dixit Vananroye hierbij. Ook hier is er op managementsniveau van de stad al op 18 november 2016 beslist om een aangepaste werkwijze te hanteren. Daarbij wordt een andere methode gehanteerd afhankelijk van het bedrag van de opdracht. “Natuurlijk volgen we de wetgeving daarbij zeer strikt”, voegt ze eraan toe. Zowel het bestuur als de administratie krijgen ook op dit vlak bijkomende vorming. “Ik denk dat het goed is dat iedereen nog eens goed beseft wat overheidsopdrachten juist inhouden, waarom dat moet gebeuren, wat het voordeel ervan is en zo. Mensen hebben soms de indruk dat dit een organisatie verlamt. Maar als je dat goed organiseert en beveiligt, hoeft dat zeker zo niet te zijn.”
Ook op het vlak van stadsaankopen is er sinds 18 november een aangepaste werkwijze ingevoerd. “De verschillende stappen vanaf aanvraag tot bestelbon, met telkens goedkeuring tussenin, worden daarbij correct toegepast. Het ‘vier ogen-principe’ waarbij twee verschillende personen tekenen zowel voor de aanvraag als de goedkeuring bijvoorbeeld, daar zijn we al mee bezig.” Ook risicomanagement voor en door leidinggevenden zal beter worden toegepast.
Overuren zijn nog zo’n werkpunt. Sinds 1 januari 2017 zijn al enkele veranderingen ingevoerd. “Waarschijnlijk zijn de overuren tijdens een van de gesprekken aan bod gekomen, en doet het rapport daarom enkele aanbevelingen”, licht de burgemeester toe. “Nu, daar waren we al mee bezig. We gaan proberen te vermijden dat er overuren worden opgebouwd. Op een gegeven moment ga je die verplicht moeten opnemen, om te voorkomen dat ze moeten uitbetaald worden. Ook rond hoe er met pauzes wordt omgegaan, daar bestaat wetgeving rond. Dat moet juist toegepast worden.” De nieuwe uurroosters zullen vanaf september ingevoerd worden “omdat het niet evident is om in zo’n grote organisatie zomaar iedereen van uurrooster te doen veranderen. Dat vraagt wat werk, maar er is een duidelijke datum vooropgesteld.” Eenvormige roosters met beperkte glijtijden zullen het resultaat zijn om een bepaalde mate van flexibiliteit en inspraak van de personeelsleden toe te laten. Deze bijsturing werd al op 2 november goedgekeurd door het managementteam van de stad.
Op 16 februari vergaderen het managementteam en het schepencollege nog samen over de laatste aanbeveling, een ‘afsprakennota’. “Teneinde een vlotte en professionele verstandhouding en duidelijke aansturingslijnen tussen de administratie en het beleidsniveau te garanderen, treft de stad Hasselt de nodige maatregelen om de afsprakennota te finaliseren”, luidt de letterlijke aanbeveling in de audit. Na die vergadering komt de nota ook op de agenda van de gemeenteraad. “De eerstvolgende gemeenteraad, in februari, zal te vroeg zijn, maar daarna gaan we kijken wanneer dat haalbaar is”, aldus nog Vananroye.
“Wij hebben vanaf het begin gezegd dat we gaan voor goed bestuur waarbij effectief, efficiënt en ethisch centraal staan in het nastreven van het algemeen belang”, besluit de burgemeester met dezelfde woorden die ze ook tijdens haar officiële aanstelling gebruikte. “Goed bestuur gaat niet alleen over het bereikte resultaat, maar ook over de wijze waarop dit resultaat bereikt wordt.” De burgemeester noemde het rapport tenslotte een “grondige audit”.
Niet publiek
De audit is echter niet voor iedereen toegankelijk. Zelfs Hilde Claes heeft van de stad geen rapport ontvangen, zo benadrukt Vananroye. “Dat is niet onze taak om haar hiervan op de hoogte te brengen. Audit Vlaanderen zal wel weten wat ze daarmee moeten doen, maar dat weet ik niet of ze dat wel of niet moeten doen. Van ons heeft ze alleszins niets ontvangen.” Omwille van privacywetgeving mag het niet aan derden worden doorgegeven, verklaart haar kabinetschef. “In de aanbevelingen die de voorzitter van de gemeenteraad heeft ontvangen, zit een brief hoe hij met dit rapport moet omgaan. Dit rapport moet ter beschikking worden gesteld van de gemeenteraadsleden. Het is aan het stadsbestuur om te kiezen op welke manier: via inzage of een kopie bezorgen. De burgemeester heeft gekozen voor de meest transparante manier. Omdat het een bestuurlijk document is, moeten wij als stadsbestuur de gemeenteraadsleden daarvan op de hoogte brengen. Dus als mevrouw Claes vermeld wordt in het rapport, veronderstel ik wel dat zij een kopie kan opvragen bij Audit Vlaanderen. Want voor de rest mogen enkel de personen die erin vernoemd worden, een kopie ervan aanvragen. Maar zij krijgen dan een versie waarin alle andere namen onleesbaar gemaakt werden.”
Reacties
Van sp-a kregen we slechts een heel korte reactie. Rob Beenders wilde aan de telefoon persoonlijk niet reageren “omdat hij betrokken partij is” en verwees ons daarom door naar het officiële partijkanaal. “De voorzitter van sp-a heeft zijn werk gedaan. Nu is het aan de onderzoeksinstanties”,klonk daar echter het bondige antwoord van de woordvoerster van de partij. Gevolgd door: “Rob Beenders zit in Duitsland voor het ogenblik, dan lijkt het mij normaal dat hij niet reageert.”
Sinds jaar en dag hamert N-Va op ’transparanter bestuur’. “Het is duidelijk dat de verhoudingen tussen bestuur en administratie niet afdoende geregeld zijn en al zeker niet transparant”, reageert Steven Vandeput via mail. “Er is gewoon slecht bestuur. Herinner u dat onze campagne in 2012 ging over meer transparantie. Het is tijd dat het college komt met concrete en snelle maatregelen om dit in orde te brengen. Wij zullen daartoe alvast in de gemeenteraad de nodige voorstellen doen.” (ds)
