Vorige donderdagnacht leek de Hasseltse binnenstad alsof een groene fietsinvasie er had plaatsgevonden. De Gentse startup Mobit was daarvoor verantwoordelijk, want zij zetten samen met Stad Hasselt tot einde 2017 tweehonderd groene tweewielers op strategische punten neer voor een proefproject omtrent gedeeld fietsen. Het project is één van de speerpunten van het fietsactieplan van schepen El Ouakili enerzijds en een échte smart city-toepassing anderzijds.
Zelf rijdt de schepen intussen ook regelmatig rond met een deelfiets. “Ik moet toch het goede voorbeeld geven, niet?” lacht hij als we hem enkele avonden later tegenkomen. En ook Bernard De Groote, CEO en medeoprichter van Mobit komen we een kleine week na de lancering toevallig tegen op één van ‘zijn’ groene fietsen. De resultaten van de eerste week beantwoorden volledig aan de verwachtingen, vertelt hij tevreden. Er was de afgelopen weken enkel een probleem met de betaalmodule in de smartphone app waardoor sommige klanten moeilijk via die weg konden betalen, maar de betaalprovider heeft dat euvel intussen verholpen. Er komt heel snel een upgrade van de app die dan trouwens de eerste in Vlaanderen wordt waarbij alle betalingen rechtstreeks via de bankapplicaties verlopen en niet via een extern ‘bakje’ of een ander veiligheidstoestelletje. Ook daar is hij een beetje trots op.
Tijdens het persmoment, een goede week eerder, hadden beiden al enthousiast toelichting gegeven bij het nieuwe fietsinitiatief. “Er zijn al een aantal grote steden die vandaag al gebruik maken van deelfietsen”, vertelde schepen El Ouakili toen. “Wij zijn ongeveer anderhalf jaar geleden gestart met de vraag wat van toepassing zou kunnen zijn voor een stad als Hasselt”, licht de schepen zijn laatste troetelkind toe. Een werkbezoek in Antwerpen om te kijken hoe het Velo-systeem werkt en een haalbaarheidsstudie waarbij ook Genk werd betrokken, toonden twee dingen aan.
Ten eerste bleek dat de Hasseltse binnenstad ideaal geschikt is voor een deelsysteem voor ritjes van korte duur, omwille van de korte afstanden. Maar anderzijds kwam even snel de financiële valkuil boven, eentje die het stadsbestuur liefst wilde vermijden. “Voor een ‘back-to-one’ systeem zoals Velo in Antwerpen zouden we uitkomen op een kostprijs van zo’n 2.000 euro per fiets, met andere woorden een initiële investeringskost van 450.000 euro en een jaarlijkse exploitatiekost van zo’n 220.000 euro daar bovenop. Dat was helemaal niet in verhouding. En dat vormde wel een beetje een domper,” vertelt schepen El Ouakili verder.
Toch gaf de dienst Mobiliteit niet op. Ze zocht verder en vond Mobit, een Gentse startup met een slim, innovatief en betaalbaar systeem dat via smartphone app werkt. Het bedrijf had heel onlangs ook al Kortrijk en Mechelen kunnen overtuigen van hun product. Vooral het feit dat het gaat om een ‘free floating’ systeem zonder vaste infrastructuur – waardoor er geen grote startinvestering nodig was – deed de balans in de goede richting overhellen. Dat beiden snel op eenzelfde golflengte zaten, maakte alle gesprekken enkel maar eenvoudiger.
“We willen fietsen nog meer dan ooit promoten, en bewegingen met de wagen in onze stad verminderen”, herhaalt de schepen nogmaals de ambitie van het stadsbestuur. “Hasselt is de stad van de korte afstanden, maar ook belangrijk, dit systeem past volledig in onze visie rond het delen van dingen. We hebben al Cambio, om auto’s te delen. Er zijn onze fietstrommels waar overdekte, veilige fietsstalling gedeeld wordt. Delen is de toekomst, denk ik, het nieuwe bezitten.”
Het principe van een ‘free floating systeem’
In het beugelslot van de groene Mobit-fietsen steekt in feite dezelfde technologie die normaal in vaste stations wordt ingebouwd: een gps- en een communicatiemodule, een bewegingssensor en uiteraard, een elektronisch ontgrendelmechanisme. De smartphone app gidst de gebruiker naar de meest dichtbije fiets, mocht hij er geen zien staan in het straatbeeld. Hij hoeft de fiets niet terug te brengen naar de plaats van vertrek of een andere vaste locatie in de stad. Als de fiets wordt afgesloten, is hij meteen bruikbaar voor de volgende gebruiker. De ene gebruiker stapt eraf, de volgende erop, met andere woorden.
“Het hop-on/hop-off systeem is heel gemakkelijk voor de korte ritjes van de gebruiker”, licht Bernard De Groote toe. “Wij proberen om de korte verplaatsingen in de binnenstad op te lossen en zijn geen langetermijn-verhuurder van meerdere uren, een halve of hele dag. Alle mensen die zich registreren bij Mobit delen de pool van fietsen die wij ter beschikking stellen.”
Laat je echter niet om de tuin leiden door het zonnepaneel op de voorplankdrager: de Mobit-fietsen zijn gewone fietsen, geen elektrische. Via het paneeltje krijgt de elektronica de nodige voeding, dat is alles. En daar is schepen van Milieu Joost Venken dan weer blij over.
“Mobit is complementair aan de lange ontleningen via bijvoorbeeld de Blue Bikes. Mensen stimuleren om andere middelen te gebruiken voor hun mobiliteit blijft een werkpunt, dat toonden recente provinciale cijfers van de immer stijgende CO2-uitstoot nog aan. Anders, dat kan elektrisch vervoer zijn, maar uiteraard ook de fiets. Om mensen te doen overstappen, vind ik het belangrijk om diversiteit aan te bieden van gemakkelijk beschikbare, gebruiksvriendelijke, betaalbare wijzen. Geen enkele oplossing is zaligmakend, maar een palet aan oplossingen is nodig. En dat zonnepaneeltje is natuurlijk leuk voor Solarstad Hasselt…”
Volgens Venken is de deeltrend overal steeds nadrukkelijker zichtbaar. “Je ziet in de trends op socio-economisch vlak dat bezitten een beetje passé is, maar dat delen het nieuwe bezitten is. Je voelt ook dat mensen nadenken in plaats van alles zelf te willen hebben. In de toekomst gaat dat qua grondstoffengebruik niet meer haalbaar zijn, en gaat er naar delen overgeschakeld worden. Dan zal er ook gekeken worden naar de oorsprong van producten. Wel, dit is een Belgische fiets (van het merk Oxford, nvdr).”
Het feit dat de fiets van een gekend merk is, maakte de gesprekken met vzw Fietsbasis dan weer veel eenvoudiger. Deze organisatie uit de sociale economie zal elke avond ervoor zorgen dat fietsen op hun meest efficiënte gebruiksplek teruggeplaatst worden enerzijds, en instaan voor het onderhoud en de herstellingen anderzijds. Al vanaf het begin toonde Fietsbasis zich tevreden dat kwaliteitsfietsen worden gebruikt waarbij het de moeite loont om te herstellen, indien nodig. Ook de banden zijn bewust van een topmerk (Schwalbe), zodat ook hier het duurzame aspect gegarandeerd blijft.
Fietsbasis krijgt bovendien de beschikking over een aparte smartphone app die bijvoorbeeld een ideale fietsherstelroute voorstelt, zodat herstellingen overal ter plekke – en met de fiets! – kunnen worden uitgevoerd. Ook het dagelijkse reshuffelen (herplaatsen) van fietsen gebeurt via deze weg. Zo worden teveel bijkomende transportbewegingen met auto’s of bestelwagens in de binnenstad tot een minimum herleid of zelfs vermeden. Bovendien let men er overal op dat de normale fietsenstallingen niet volledig gevuld worden met Mobit-fietsen. De ‘gewone’ fietser moet immers ook overal plaats blijven vinden voor zijn tweewieler, benadrukt Bernard De Groote.
Schepen El Ouakili is ook blij met de ‘slimme’ elementen van het deelfietssysteem. “Ik denk dat het ook perfect past binnen het smart city-imago van de stad: kansen geven aan nieuwe ontwikkelingen, nieuwe toepassingen. Natuurlijk nemen we hier weer het risico dat er groeipijnen zullen zijn, maar dat willen we er graag bijnemen om dit laagdrempelig systeem te kunnen aanbieden.” Stad Hasselt krijgt ook data van Mobit ter beschikking over fietsgebruik in het centrum, wat nuttig kan zijn voor toekomstige maatregelen in het kader van het fietsbeleid.
Tijdens de proefperiode mikken beide partijen op 15 gebruikers per fiets, dus 3.000 unieke geregistreerde gebruikers (de groep die de fietsen deelt). Zo’n gebruiker betaalt 0,45 euro voor 20 minuten gebruik van de deelfiets tijdens het eerste uur. Vanaf het tweede uur lopen die bedragen wel op. Het bedrag is vastgelegd na analyses en enquêtes, legt Bernard uit. “We hebben daar een gemiddelde in moeten nemen. Mensen die van buiten de stad komen, dus sporadisch, die zijn bereid om 1 of 2 euro te betalen. Maar we denken dat deze tarifering voor iedereen toegankelijk is en ervoor zorgt dat het echt ‘hop-on/hop-off’ wordt.”
Tijdens het persmoment merkten zowel schepen Venken als schepen El Ouakili op dat de deelfietsen ook op de diverse park&rides rond het centrum zullen geplaatst worden. Op het plannetje dat ons werd bezorgd, zijn die plekken echter nog niet aangeduid. “Om van de stadsparkings naar de binnenstad te gaan, kan je dit systeem nu gaan gebruiken, waardoor mensen een incentive krijgen om niet tot in de binnenstad te rijden met de auto,” klonk het toen. Als over enkele maanden de nieuwe verkeersgeleidingsborden in werking treden, is het misschien interessant om ook de aanwezigheid van deelfietsen op de P&Rs aan te kondigen. Het is maar een suggestie.
In 2017 betaalt Stad Hasselt ongeveer 6.400 euro voor het systeem. De dienst Mobiliteit probeert intussen voldoende fietsvakken, -rekken of -beugels te voorzien om zwerffietsen te voorkomen. Als er een gunstige evaluatie komt, loopt het systeem verder met de nodige verfijningen én met 400 fietsen. Via een simulatie leerde de stad dat vanaf 2018 dan jaarlijks ongeveer 26.000 euro moet voorzien worden voor het deelsysteem en dit hogere aantal fietsen. “Ik ben ook benieuwd of het beantwoordt aan de vraag van de Hasselaar voor een eenvoudig, laagdrempelig systeem”, aldus El Ouakili.
Mobit brengt in elk geval weer een extra kleurtje prominenter in het Hasseltse stadsbeeld. Je zag al geregeld witte (van de stad zelf en van Jessa), blauwe (Blue Bikes) en gele (van de Vlaamse overheid) fietsen voor gedeeld gebruik, en nu dus ook felgroene. Wedden dat het volgende initiatief rond duurzame stadsmobiliteit ook rood of oranje zal introduceren? (ds)
Mobit-deelfiets gebruiken in vier stappen:
Een geïnteresseerde deelfietser registreert zich via de website van Mobit, installeert de smartphone app (enkel Android en iOs, Windows Phone zou later komen) en betaalt een waarborgsom van 49 euro. Tot 30 september betaal je slechts 29 euro, als introductiepromo. Tegelijk kan je geld in je ‘wallet’ steken om de afzonderlijke ritten te betalen. Tijdens de hele maand september zijn de ritjes in Hasselt volledig gratis. Als je deze maand al een krediet oplaadt, zal dit niet worden aangesproken. En wanneer je beslist om niet langer aan Mobit deel te nemen, wordt de waarborg en het restant van het krediet terugbetaald.
Via de app scan je de QR-code op de fiets en gaat het beugelslot automatisch open na een seconde of twee.
Je gebruikt de fiets voor de korte afstand die je wilde doen en laat hem ergens achter op publiek domein – dus niet in een garage of op je binnenkoer. Ook een extra ketting gebruiken mag niet.
Als je de fiets met de hand weer afsluit, stopt automatisch het gebruik, en ziet een andere gebruiker dat de fiets beschikbaar is op de plaats waar de eerste gebruiker hem achterlaat.
De eerste maanden kan het dus wel zijn dat als je de fiets op slot doet voor de deur van de bakker, dat iemand anders ermee weg is wanneer je buiten komt. Mobit is zich bewust van dit praktische probleem en werkt intussen aan een pauzefunctie in de app.
“Wij verwachten enkel dat de gebruiker hoffelijk fietst en ook hoffelijk parkeert”, aldus Bernard De Groote. “Een echte Mobiteer zal bijvoorbeeld nooit een extra slot gebruiken. Als je het zelf gemakkelijk vindt om de fiets op onze manier te gebruiken, dan ga je dat ook voor anderen willen doen.”
10 weetjes omtrent deelfietsen:
1/ In Engeland stelden drie bedrijven al aan het begin van de 20e eeuw fietsen ter beschikking van hun werknemers (en echtgenotes) om ermee naar huis te rijden of een tochtje in de buurt te maken. De fietsen moesten enkel op een relevante locatie worden achtergelaten.
2/ In het midden van de jaren ’60 lieten Provo’s al een vijftigtal witte fietsen achter verspreid over Amsterdam en voor iedereen om vrij te gebruiken. De fietsen werden echter heel snel in beslag genomen door de Amsterdamse politie. Sinds ongeveer een jaar zijn de witte fietsen terug in het stadsbeeld. Urbee heeft zo’n 300 witte, elektrische fietsen geplaatst in een hedendaags deelsysteem in de stad. In totaal moeten er dat 1.500 worden, maar dat leidt dan weer tot de situatie onder punt 9.
3/ De Franse stad La Rochelle wordt gezien als de eerste stad ter wereld die in 1974 een betalend deelfietssysteem aanbood, ‘Vélos Jaunes’ genaamd. Gebruikers namen een abonnement voor 2 of 7 dagen om dan vrij de fiets te kunnen gebruiken. Het systeem bestaat vandaag nog altijd.
4/ Als eerste wereldstad kopieerde Parijs dat systeem op grote schaal, maar pas meer dan 30 jaar later. Op 15 juli 2007 drukte de toenmalige burgemeester op de startknop van een systeem met 10.600 fietsen in 750 vaste stallingen. Voor slechts 1 euro per dag kon een gebruiker 30 minuten fietsen met zo’n deelfiets. Daarmee zette hij een transportrevolutie in zijn stad in gang. Momenteel worden er in de lichtstad elke minuut 75 Vélib-fietsen gehuurd. Elke fiets wordt gemiddeld zes keer per dag gebruikt door één van de 300.000 abonnees. Samen reden die de afgelopen 10 jaren meer dan 300 miljoen tochtjes. Intussen maken ook kinderfietsen deel uit van het deelprogramma en is Vélib 2.0 op komst. Vélib heeft echter een enorm hoog aantal fietsen dat beschadigd wordt door vandalisme of gestolen wordt. In 2012, na vijf jaar activiteit, bleek ongeveer 40% van alle Vélib-fietsen beschadigd of gestolen, wat een gigantische kostprijs betekent voor de stad Parijs. Elke nieuwe fiets kostte toen 650 euro, waaraan de stad Parijs 450 euro bijdroeg. Continu voert de stad campagne om dit hoge uitvalcijfer te doen dalen, voorlopig echter zonder veel succes.
Promofilmpje over de voorbereidingen en lancering van Vélib (YouTube).
5/ In datzelfde jaar bestonden er slechts 20 self-service deelfietsprogramma’s wereldwijd. Intussen zijn er dat meer dan 1.300.
6/ Eind 2016 waren er wereldwijd al meer dan 2 miljoen publiek gedeelde fietsen in gebruik, verspreid over 1.175 steden en gemeenten in 63 landen.
7/ Op 7 november 2016 startte Medina Bike in Marokko het eerste deelfietssysteem op het Afrikaanse continent. De organisatie plaatste met Franse hulp 300 deelfietsen verdeeld over 12 vaste stations naar aanleiding van een VN-congres over klimaatverandering.
8/ Ademloos, de Antwerpse drukkingsgroep die ijvert voor een gezondere stad, verwijst op haar website naar diverse Amerikaanse studies die aantonen dat fietsers een positieve impact hebben op de omzet van lokale handelaars. Omzetstijging met 49% in New York, of zelfs 60% in San Francisco zijn cijfers waarmee zij uitpakken.
9/ In Amsterdam overweegt het stadsbestuur vanaf 1 september alle ‘free floating’ deelfietsen uit het straatbeeld te verwijderen, omdat het er teveel zijn. Intussen bieden vijf verschillende bedrijven deelfietsen aan in een vrij systeem dat vergelijkbaar is met Mobit, en die nemen volgens het bestuur veel te veel parkeerplekken in beslag. Noch Mechelen, Kortrijk of Hasselt hebben de oppervlakte van Amsterdam, en Mobit werkt samen met Stad Hasselt. Niemand moet zich waarschijnlijk voorlopig dus zorgen maken dat dit probleem zich hier zal stellen.
10/ In Kopenhagen kan je de 2500 deelfietsen enkel gebruiken binnen een afgebakende zone rond het stadscentrum, in totaal zo’n 9 vierkante kilometer groot. Moest het gebruik in Hasselt de spuigaten uitlopen, omdat er bijvoorbeeld constant fietsen in het centrum van Zonhoven of Diepenbeek achtergelaten worden, dan kunnen Mobit en Stad Hasselt ook zo’n vorm van geofencing invoeren. Tenzij uit de data Technisch kan het allemaal, maar voorlopig is de gebruiker onbeperkt in zijn beweging. Denk er wel aan dat de teller loopt en langdurig gebruik een flinke duit kan kosten.
