Vrijdagavond opent De Nieuwe Zaal in de Maastrichterstraat in Hasselt. Tot einde 2020 wordt de oude turnzaal van een bijna leegstaande school de binnenstedelijke spil voor nieuwe theater-, film- en cultuurinitiatieven. Trekkers van dienst zijn het stadstheater Het Nieuwstedelijk, Stad Hasselt en hogeschool UCLL. “Eindelijk gebeurt er iets” en “Super!” zijn intussen veelgehoorde reacties.
Wandel ’s avonds door de binnenstad van Hasselt en de kans is vrij groot dat je een verlaten indruk hebt. De hoofdstad van Limburg lijkt verworden tot een slaapstad. Horeca-uitbaters vinden het niet de moeite om tot laat op de avond open te houden, “want voor wie wel?” Toegegeven, de restaurants hebben wel hun klanten, en op sommige plekken zoals het Dusartplein of de Zuivelmarkt troept iedereen samen, maar dan heb je het zowat gehad. Er was geen enkele filmzaal meer in de binnenstad noch een theaterplek waar mensen boeiende voorstellingen kunnen bijwonen en daar achteraf in de een of andere kroeg over kunnen gaan napraten.
Was, zeggen we duidelijk. Want vanaf morgen keert de trend zich hopelijk. Het nieuwstedelijk, het stadstheater van Hasselt, Genk en Leuven, opent dan samen met de stad Hasselt en de hogeschool UC Leuven-Limburg (UCLL) een nieuwe theaterzaal met 150 zitjes in de Maastrichterstraat, in het hart van de stad met andere woorden. Zebracinema, Z33, kunstenatelier Vonk en Cultuurcentrum Hasselt (CCHA) hebben daarbij hun projectmatige steun ook al toegezegd.
Stijn Devillé, directeur van het nieuwstedelijk, praat ons graag bij over het nieuwe initiatief. “We wilden echt ons repertoire tonen aan het publiek en langere reeksen spelen, repeteren en tonen op dezelfde plek. Dat liep samen met de vaststelling dat er in Hasselt wel nood is aan extra culturele infrastructuur.” In het verleden speelde Het nieuwstedelijk meestal in de parketzaal van het cultuurcentrum of op diverse locaties, maar dat bracht altijd het nodige opbouwwerk en gesleur met zich voor één of slechts een beperkt aantal voorstellingen. Een vlakke-vloer-theaterzaal, waar de afstand tussen het publiek en de acteurs zo goed als niet bestaat, was er bovendien niet. En een oplossing viel niet meteen uit de een of andere mouw, daarvoor waren en zijn die verschillende partners nodig.
“Eigenlijk zijn we hier bij toeval terechtgekomen”, verklapt Devillé. “We hebben met Het Nieuwstedelijk al een paar jaar een inhoudelijk partnerschap met hogeschool UCLL, waar we werken met hun studenten in opleidingen, stageplekken en zo. Zij wisten dus dat wij een plek in Hasselt zochten en hebben toen deze campus voorgesteld. Hier was ruimte op overschot. De oude sporthal bleek fantastische afmetingen te hebben voor theater en die werd niet echt meer gebruikt. In onze zoektocht in Hasselt werden we telkens geconfronteerd met het feit dat eventuele panden met een beetje volume en hoogte, zonder palen, een winkel waren. Dus dit was een godsgeschenk.”
Bleef enkel nog Stad Hasselt overtuigen. Nu, de vraag naar een locatie viel daar ook niet plotseling uit de lucht. “Het is een verhaal dat stapsgewijs is gelopen omdat we met een aantal partners al twee jaren op zoek waren en met de stad in overleg waren waar we iets konden realiseren,” legt Stijn Devillé uit. Alleen dook er een praktisch probleem op, want noch Stad Hasselt, noch UCLL zijn eigenaar van het schoolgebouw waar De Nieuwe Zaal zich vestigt.
“Dat gebouw behoort toe aan de Congregatie van de Zusters van Kindsheid Jesu”, weet de directeur van Het nieuwstedelijk. “De hogeschool heeft het gebouw in erfpacht tot eind 2020. Dus dit is eigenlijk een proefproject dat drie jaar zal duren. In 2018, 2019 en 2020 zullen we hier zitten. Dat is natuurlijk een korte termijn waarover de stad aanvankelijk toch wat twijfels had. Daarover hebben we even moeten overleggen.”
Budget was ook nodig, uiteraard. Het nieuwstedelijk en Stad Hasselt leggen allebei 100.000 euro op tafel. Dat geld wordt echter niet door de ramen naar buiten gesmeten, gezien de tijdelijke situatie, benadrukken beide partijen. “Het grootste stuk van de gemaakte investering, het materiaal, kan eventueel herbruikt worden, moest er in 2020 een verhuis komen”, verklaart Karolien Mondelaers, schepen van cultuur. “Die afspraken zijn gemaakt. We moeten dan niet helemaal opnieuw beginnen.”
Ondertussen zijn er wel al gesprekken bezig met de eigenaars van het gebouw, vertelt Stijn Devillé, en die verlopen heel voorspoedig. “De zusters zijn ook blij met onze komst. Dus zij willen zeker praten over een vervolg na 2020.” Ook hij vindt het geïnvesteerde bedrag “een smak geld, maar om een theaterzaal te bouwen is dat peanuts. Dan gaat het gewoonlijk in de ettelijke miljoenen. Dus alle verhoudingen in acht genomen is een investering van 100.000 euro (voor de stad) dan twee keer niks. Maar toch blijft het veel geld.”
Schepen Mondelaers licht nog toe waar de stad zo’n groot bedrag voor een cultuurbudget kon vinden aan het einde van een lopende legislatuur. “Normaal zou Hasselt meegestapt zijn in het project Europese Culturele Hoofdstad met Maastricht en de Euregio. Dat is uiteindelijk niet kunnen doorgaan, want Maastricht heeft die titel niet binnengehaald. Aan het begin van de legislatuur hadden we beslist om enkele honderdduizenden euro’s over te houden om op duurzame wijze te investeren in cultuur. De 100.000 euro die we nu in dit project steken, komt dus daaruit. Maar we doen dat omdat we zo hard geloven in dit project, zelfs al is het maar een pop-up. We geloven dat dit een versterking kan zijn van ons cultuuraanbod.”
Ze legt bovendien de werkwijze van de stad als tussenpersoon nog even uit. “Wij moeten faciliteren, mogelijk maken. Er wordt dikwijls naar ons gekeken om zelf te organiseren of te doen, maar de sector zelf is het best geplaatst om van onderuit dingen te organiseren, om mekaar te leren kennen, om elkaars aanbod te leren kennen en te versterken. Wij zorgen dat dingen mogelijk worden, met centen, helpende handen, advies of door koppelingen te maken. Maar het moet van onderuit groeien. We moeten ons daar zelf inhoudelijk niet te hard of zelfs niet mee bemoeien.”
Tijdens het gesprek met Stijn Devillé wordt er nog hard gewerkt om de zaal klaar te krijgen. Alles moest in een goede maand tijd gebeuren, want pas eind oktober was het contract helemaal rond. Maar de nieuwe cultuurplek zal er vanaf morgen zijn, klaar om liefst zoveel mogelijk mensen te ontvangen – en liefst zo regelmatig mogelijk. Het zal de hele binnenstad ongetwijfeld een boost geven en goed aansluiten bij de ambitie die Stad Hasselt heeft via de centrummanager, die net werd ingehuurd om leven in die binnenstad te brengen. Cultuur kan daarvoor een hefboom zijn.
“Het is heel belangrijk dat kunst en cultuur in een binnenstad aanwezig zijn”, beaamt Stijn Devillé. “De toeschouwer, voorbijganger, burger, consument, hoe je het ook wil noemen, heeft dit dan binnen handbereik en wordt er mee geconfronteerd. Je weet dan dat de stad de plek is waar het leeft. In Hasselt is dat soms een beetje moeilijk, vind ik. Veel cafés op de Grote Markt sluiten al om zes uur en je krijgt dan een beetje een slaapstad. Daar moet dringend iets aan gebeuren. Dit initiatief kan helpen door op regelmatige basis theater en film te tonen.”
Voorlopig zullen er elke maand zeven activiteiten zijn, theater of film. “Dat is nog bescheiden”, erkent Stijn, “maar het is volgens mij een goede start. Ik hoop ook dat de Hasselaar daar massaal op zal afkomen. We hadden gisteren al een preview voor de mensen uit de omliggende straten, en er werd met enthousiasme op gereageerd. ‘Eindelijk gebeurt er iets’, reageerden verschillende mensen.”
Op de achtergrond speelt in feite nog een tweede aspect waarvan de impact waarschijnlijk pas op termijn zichtbaar zal worden. Toch is dat aspect even belangrijk, want het kan binnen de ambitie om een volwaardige studentenstad te worden een mooie meerwaarde bieden. De school waar De Nieuwe Zaal zich vestigt, is namelijk nog niet helemaal verlaten. Hogeschool UCLL heeft er nog wat studenten geparkeerd voor opleidingen die aansluiten bij de cultuurambities van de zaal.
“Alle vakken van de hogeschool die met kunsteductatie te maken hebben, worden hier gegeven,” licht Stijn Devillé toe. “Het is dan leuk om een professionele kunstenwerking in huis te hebben. Hier gaat gerepeteerd worden aan theaterproducties, hier gaan artiesten rondlopen, er zijn voorstellingen. Dus de studenten kunnen daar meteen op aansluiten als ze een stageplaats zoeken of een lesonderwerp. Ze kunnen meelopen met een project, lesmappen maken en ga maar door. We hebben ervaring daarmee vanuit onze Leuvense poot, waar enerzijds de dramaopleiding van Luca School of Arts in het gebouw zit, en waar ook de UCLL de opleiding cultuurmanagement geeft. Die studenten zijn daar maar één namiddag in de week en dat is ook maar één klas, maar daar gebeurt die oversteek ook. Dat is super inspirerend voor beide partners omdat er continu jong volk over de vloer komt. En die jonge mensen komen op hun beurt met professionele kunstenaars in contact.”
Dat voordeel ziet ook schepen Mondelaers. Een parallel met het streetart-circuit in Hasselt is bovendien vlug gemaakt. Kunststudenten vertoeven constant in of rond een heel actief netwerk van internationale streetart-evenementen. Inspiratie en motivatie loeren werkelijk achter elke hoek in de stad.
“Er werd zelfs de piste bewandeld om te zien of De Nieuwe Zaal samen met mensen van streetart iets konden doen”, vertelt de schepen nog. “Dat verhaal is niet kunnen doorgaan, want dat gebeurt ook soms. Maar je merkt wel dat er een dynamiek is. Die mensen hoeven ook niet altijd en permanent samen te leven. Als die elkaar op bepaalde plekken gaan tegenkomen en samen rond dingen verder werken, en vooral ook goed van elkaar weten waar ze mee bezig zijn, dan krijg je echt wel iets heel chique.”
De preview voor de bewoners van de omliggende straten bracht ook nog een derde aspect boven water, eentje waar de initiatiefnemers eigenlijk een beetje verrast door waren. Kan in het cafeetje dat beneden aan de zaal verbonden is, ook een buurtfeest of een vergadering van een buurtcomité gehouden worden? “Achteraf lijkt die vraag wel logisch”, geeft Devillé toe. “Daar hadden we vooraf niet bij stilgestaan, maar we gaan er zeker over nadenken. Dat is natuurlijk een duidelijke sociale nood. Het zou een zinvolle invulling kunnen zijn. We hadden op voorhand met de hogeschool en de zusters afgesproken dat we hier geen commerciële uitbating zouden doen omdat dit niet strookt met de waarden – ook niet van onszelf, trouwens. Maar dit is iets heel anders, dit gaat over een sociale rol die je kan spelen.”
Maar natuurlijk draait alles om de voorstellingen. Devillé ziet via De Nieuwe Zaal extra mogelijkheden om het hele repertoire van Het nieuwstedelijk permanent in de kijker te houden. Tegelijk biedt dat doorlopende aanbod mensen de kans om populaire producties die ze om een of andere reden ooit misten, in te halen.
“We hebben gemiddeld zes tot acht voorstellingen per jaar op repertoire die we blijven spelen”, vertelt hij. “We doen drie tot vijf premières op een jaar en daarnaast blijven we nog gemiddeld drie tot vijf oudere voorstellingen op repertoire houden.” Die extra kansen vindt hij “een heel vruchtbaar systeem. In Leuven passen we dat al verschillende jaren toe. Als je maar één keer per jaar speelt en iemand kan die avond toevallig niet, dan is het gepasseerd. Als je een reeks speelt, zijn er al meerdere kansen. Met terugkomreeksen kan de mond-aan-mond-reclame zijn werk doen. Dan merk je dat er een nieuw publiek is. Soms komen zelfs dezelfde mensen nog eens terug. Dat is een heel goede manier om niet alleen aan publieksopbouw te doen, maar ook om aan publieksbinding te doen. Mensen kunnen op die manier deel worden van Het Nieuwstedelijk als een community.”
Het intussen bekende stuk ‘Vuur’ over de brand in het jongenscollege in Heusden in de jaren 1970 is een mooi voorbeeld daarvan. Het stuk heeft intussen al een zeventigtal opvoeringen op de teller, maar blijft de tongen beroeren. De eenmalige opvoering in het openingsweekend was daarom in een mum van tijd uitverkocht. Volgend jaar zal het echter opnieuw gespeeld worden.
Stijn Meuris krijgt in de loop van dit jaar het nieuwe vlakke podium voor ‘First Contact’, een stuk dat afgelopen november in première ging. Meuris speelde op voorhand zes try-outs (o.a. twee keer in CCHa) voor slechts vier latere shows in Amsterdam, Diest en Leuven.
Zebracinema zal in De Nieuwe Zaal films programmeren zolang er gebouwd wordt aan het nieuwe Z33-museum. En dan zijn er ook nog de voorstellingen in de namiddag die onder andere op scholen gericht zijn. En in februari komt CCHa al eens een eerste keer testen hoe de praktische samenwerking verloopt tijdens het Krokusfestival. Het zijn maar enkele voorbeelden van wat de komende drie jaren mogelijk wordt.
Maar voor we het vergeten te vermelden: de oude turnzaal – en dus de nieuwe theaterzaal – ligt wel op de tweede verdieping van de school… Een probleem, of de ideale cultuurbijdrage aan Hasselt Zorgstad? Stijn moet alvast hartelijk lachen om het tweede deel. “Dat is waar… (blijft lachen)… Al willen wij toch de eigenaar van het gebouw overtuigen om een goederenlift te mogen plaatsen. Onze decors en onze techniekers moeten namelijk ook via die twee trappen naar boven. Dat was eigenlijk onze enige zorg, dat de zaal op de tweede verdieping ligt. Niet zozeer voor een gezonde mens, die kan makkelijk twee verdiepingen per trap doen. Maar inderdaad, voor onze technici is dat wel een zware klus. Die gaan er wel fysieker, afgetraind uitzien. Maar dat is dan ook weer gezond! (lacht opnieuw) Voor mensen die slecht te been zijn, is er wel een personenlift. Alles is hier voorzien.” Met dank aan het goede onderhoud dat UCLL bleef doen in het bijna leegstaande gebouw, voegt hij er nog aan toe.
Het hele programma van De Nieuwe Zaal vind je hier. De prijzen van de voorstellingen variëren natuurlijk afhankelijk of het een theaterstuk of een film is. Een abonnementsformule is ook voorzien.
De conclusie is dus de volgende: kom met zoveel mogelijk om cultuur te snuiven in de Nieuwe Hasseltse Zaal en de binnenstad. De slapende brouwerij kan wel wat leven verdragen. Vertel aan wie het maar horen wil over dit nieuwe initiatief. Kom eens langs en maak er een gezellig avondje uit van na wat shoppen en een hapje. En cafébazen vinden het zeker fijn als u na een voorstelling bij een pintje of wijntje komt na-debatteren. Of een koffietje, want u moet misschien nog naar huis rijden.
Maak de hoofdstad van de slaap wakker. En als er weer iemand vraagt voor wie hij moet open houden, antwoord dan: “Voor ons.” ’s Avonds alleen over straat wandelen is niet aangenaam. Voor niemand. (ds)
Info: website De Nieuwe Zaal
Maastrichterstraat 96, 3500 Hasselt. Tel 011 76 54 28.
De Nieuwe Zaal kaart (abonnementsformule) kost 50 euro. Daarvoor krijg je 12 films of 4 theatertickets of een combinatie.
Theatertickets Het nieuwstedelijk kosten 15/14/8 euro per stuk. Er is volumekorting mogelijk.
Filmtickets Zebracinema kosten 6/5/3 euro per stuk.
